Praat jij tegen je kind met een communicatieve beperking en ondersteun je ook wat je zegt?

Van jouw kind met een communicatieve meervoudige beperking weet je nooit wat hij wel of niet begrijpt van jouw gesproken woord en dat zorgt voor twijfel. Lees verder en kom te weten hoe je het taalbegrip een boost kan geven. 

Mijn kind begrijpt zoveel

Dit zegt een moeder over haar zoon met ernstige communicatieve beperkingen. Dit vertelt ze, nadat hij met een “ja” antwoordde op de aan hem gestelde vraag. Dan stel ik voor om hem iets anders te vragen, zoals: “Wil je in de sloot springen?” Inderdaad, confronterend genoeg volgde ook nu een “ja” op die vraag, omdat hij in de loop der tijd heeft gesnapt dat op een vragende zin, “ja” gezegd kan worden en daar vaak een positieve reactie op volgt. Deze zoon haalt meer uit de klank van woorden dan uit de woorden zelf. 

Het kan ook zijn dat je kind niet of traag reageert

Je ziet je kind wegkijken of verstillen terwijl je praat, maar je weet eigenlijk nooit wat er in het koppie omgaat. Wat gebeurt er met de woorden die jij zegt: Worden ze opgenomen? Worden ze überhaupt begrepen? Het is en blijft twijfelachtig en dat is niet erg zolang je elkaar begrijpt. Maar is dat wel zo? Begrijpt jouw kind wat je zegt? Of probeert het uit de intonatie te halen hóe je iets bedoelt, zoals in bovenstaand voorbeeld?

Je kind met een trage prikkelverwerking heeft verwerkingstijd nodig

Als je spreekt tegen je kind, zijn die woorden uitgesproken…. en weg: Woorden zijn vluchtig. Dat is niet handig voor jouw kind, want het heeft juist meer tijd nodig, nietwaar? Grote kans dus dat die uitgesproken woorden te weinig tijd geven om goed verwerkt te kunnen worden. 

Daarnaast weet je niet of je duidelijk genoeg bent. Woorden zijn abstract totdat je weet wat er bedoeld wordt. Woorden zijn ook maar een symbool: mijn pleegzoon vraagt bijvoorbeeld wel eens: “Waarom heet dat een piramide ?” In welke taal of met welk woord het ook benoemd wordt: Je weet pas wat een piramide is, wanneer je het (vaak genoeg) ervaren hebt en het woord erbij gehoord hebt. Of deze piramide nu klein of groot is, gemaakt, gebouwd of getekend. Zo is het met alle woorden: je zult ze moeten zien, voelen, horen ofwel… ervaren.

Ondersteun je taal daarom door méér dan alleen woorden te gebruiken

Betekenis geven aan woorden lukt het beste door het concreet te maken. “Heb jij de bál?” vraag je aan een kind terwijl het de bal vast heeft. Wat je nog meer kunt doen voor je kind met een verstandelijke beperking, is jouw eigen spraak of communicatie op álle mogelijke manieren en op álle mogelijke momenten te ondersteunen. En niet te vergeten door zoveel mogelijk mensen. Door dit te doen, vertraag je daarmee als vanzelf je taal, zodat je kind meer tijd krijgt om het in zich op te nemen. Het helpt daarmee de begripsvorming en bevordert het taalbegrip. Uiteindelijk gaat de taalontwikkeling juist sneller. 

Waarmee ondersteun je de communicatie dan?

Je kunt het gesproken woord visueel maken met een gebaar, een concreet voorwerp, een symbool of een picto. Met dit laatste wordt symbolentaal bedoeld, zoals die ook wordt toegepast op bijvoorbeeld treinstations en vliegvelden. Het -uit-bordje is hiervan een voorbeeld, alsook de foto bij deze blog. Behalve een picto kun je een tekening of een foto gebruiken. Het maakt eigenlijk niet uit: zolang je de communicatie maar ondersteunt en je kind er enig aandacht voor heeft!

Ik zal wat voorbeelden noemen van OC (ondersteunde communicatie) :

  • Je zegt: “Ga je mee?” en je gebruikt het gebaar -mee-
  • Je zegt: “Ik zie een schaap” en je wijst, terwijl je een schaap in de wei ziet, ook een schaap aan op een tekening of picto
  • Je zegt: “Wil je gaan slapen?” en je haalt er de pyjama als concrete verwijzer erbij en je laat de foto zien van de slaapkamer

Hiermee vertraag je je taal én de woorden of zinnen worden concreet en visueel gemaakt, waardoor je kind als vanzelf meer tijd krijgt en daardoor juist sneller doorheeft wat er bedoeld wordt. Het gaat woorden herkennen.

Wanneer je je communicatie in verschillende situaties op deze manieren ondersteunt, zal je kind er sneller wat van begrijpen, omdat het meer tijd en zintuiglijke input krijgt, dan bij het gesproken woord alleen. Het zal de woorden op deze manier sneller oppikken, omdat het ze sneller zal (gaan) herkennen. Het taalbegrip zal toenemen. 

Het mooiste is wanneer jouw kind deze 'OC- taal' hierdoor in een later stadium na veel herhaling zelf ook stap voor stap kan gaan gebruiken. Mocht er bij jouw kind sprake zijn van een spraakprobleem, dan heeft het met deze ondersteunde communicatie een taal met OC-middelen geleerd waarmee het zich, naast de eventuele gesproken woorden, ook kan gaan uitdrukken of verduidelijken! Hoe mooi en wenselijk is dat! Bovendien kan de taalontwikkeling zo mogelijk uitgebreid worden tot en met een hightech OC-middel: een spraakcomputer met spraakuitvoer. 

Twijfel je nog?

Als je twijfelt over wat je kind begrijpt van wat je zegt en/of kan het zich niet voldoende uiten, begeleid jouw gesproken taal dan op zoveel mogelijk momenten met zoveel mogelijk visuele of fysieke ondersteuningen: door gebaren, tekeningen, picto’s, foto’s of een voorwerp bij de gesproken woorden en zinnen te gebruiken. Wanneer je dit toepast, vertraagt dit als vanzelf het ‘vluchtige woord’ waardoor je kind net wat langer de tijd krijgt om de gesproken taal te verwerken. Bovendien neemt de herkenbaarheid van woorden en de betekenisgeving toe doordat je meerdere zintuigen aanspreekt. Hiermee geef je een boost aan de taalontwikkeling en geef je je kind in het beste geval een kans om zo mogelijk tot spreken te komen óf om zich met behulp van de ondersteunde communicatie ook te gaan uitdrukken en verduidelijken.  

Gebruik jij al een van deze dingen om je taal te ondersteunen?

In deze blog heb ik het nog niet gehad over het gebruik van o.a. liedjes, hetgeen ook een prachtige toepassing is van ondersteunde communicatie. Hierover meer in mijn volgende blog.

Lees ook de vorige blog over hoe jouw kind zelf initiatieven leert nemen